با توجه به در اختیار بودن دو جزیره مجنون شمالی و جنوبی، امکان استفاده از این دو جزیره برای تدارک و پشتیبانی نیروها در شرق دجله فراهم بود، به همین دلیل، فاصله نیروهای عمل‌کننده تا عقبه اصلی آن‌ها نسبت به عملیات خیبر کمتر بود.
به گزارش مادوند، از زمانی که عراق احساس کرد ایران در آستانه آماده شدن برای عملیات گسترده جدیدی در جبهه‌هاست، دور تازه‌ای از حمله به مناطق غیرنظامی و مسکونی را آغاز کرد.
جنگ شهرها حدود یک هفته پیش از آغاز عملیات بدر (۲۰ اسفند ۱۳۶۳) با حمله به کارخانه لوله‌سازی شرکت نفت در اهواز آغاز شد. عراق طی یک هفته به ۱۰ شهر ایران، ازجمله دزفول، اصفهان، پیرانشهر، سوسنگرد، آبادان، بستان، دهلران و مسجدسلیمان حمله هوایی کرد. از طرفی، وعده عملیات سرنوشت‌ساز برای خاتمه دادن به جنگ، توقع مردم را بالا برد. طرح‌ریزی چنین عملیاتی به تأمین نیروی داوطلب، تهیه امکانات، تجهیزات و تأمین منابع مالی نیاز داشت.
چرایی انتخاب هور
از فروردین ۱۳۶۳، نگاه فرماندهان برای انجام عملیات به منطقه هور معطوف بود تا هم نتایج عملیات خیبر در جزایر مجنون تثبیت شود، هم گسترش بیشتری در منطقه هور داشته باشند تا بخشی از اهداف تحقق‌نیافته در عملیات خیبر جبران شود. در واقع عملیات بدر ادامه عملیات خیبر بود و علت انتخاب این منطقه، آشنایی رزمندگان نسبت به هور و منطقه شرق رودخانه دجله بود.
اقدامات مهندسی در هور
با توجه به در اختیار بودن دو جزیره مجنون شمالی و جنوبی، امکان استفاده از این دو جزیره برای تدارک و پشتیبانی نیروها در شرق دجله فراهم بود، به همین دلیل، فاصله نیروهای عمل‌کننده تا عقبه اصلی آن‌ها نسبت به عملیات خیبر کمتر بود.
بنابراین بنه‌های تدارکاتی و عقبه‌های یگان‌های تک ور در جزایر مجنون ایجاد شد و به‌منظور تردد بهتر آبراه‌های شناسایی‌شده در منطقه هور افزایش یافت و محدودیت ترابری یگان‌ها با استفاده از قایق کاهش یافت. آماده‌سازی منطقه حدود دو ماه و نیم پیش از آغاز عملیات آغاز شد و واحدهای مهندسی با حدود ۲۰۰۰ کمپرسی در منطقه هور راه‌سازی را آغاز کردند.
احداث جاده همت
پس از عملیات خیبر، به‌منظور پشتیبانی و ارتباط منطقه عملیاتی خیبر با عقبه، جاده شهید همت به‌موازات جاده سیدالشهدا (ع) احداث شد. این جاده به‌وسیله یگان مهندسی قرارگاه صراط المستقیم از جنوب پاسگاه کیان دشت تا شمال شرقی جزیره شمالی مجنون به طول ۲۴ کیلومتر احداث شد.
با احداث این جاده، عقبه محورهای عملیات بدر در جزایر مجنون به ساحل شرقی هورالهویزه متصل شد. قسمت اعظم این جاده تا قبل از شروع عملیات بدر آماده‌شده بود. وقتی توپخانه عراق به این جاده مشرف شد، عملیات جاده‌سازی متوقف شد. پس از شروع عملیات، جاده توسط قرارگاه حمزه جهاد به اتمام رسید و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
کنار این جاده با احداث ۳ پد با فواصل کم، مقر اصلی قرارگاه تاکتیکی خاتم ۴، اورژانس صحرایی و مواضع توپخانه پیش‌بینی‌شده بود و با استقرار توپخانه بر روی این پدها، تسلط توپخانه ایران به منطقه عملیاتی بدر کامل شد.
قسمت انتهایی جاده همت، مقر اصلی علی هاشمی، فرمانده قرارگاه نصرت، انتخاب‌شده بود. با سازمان‌دهی رزمندگان ایرانی و مجاهدین مخالف حزب بعث عراق، ایران توانسته بود راه نفوذ به جبهه‌های عراق را در منطقه هورالهویزه در این عملیات فراهم آورد که یکی از محورهای عملیاتی در شمال جزایر به‌حساب می‌آمد. به همین دلیل، این جاده یکی از جاده‌های کلیدی در این عملیات به‌حساب می‌آمد و جهادگران پیش از عملیات برای استقرار رزمندگان اقدام به احداث چند پد نمودند.
احداث خاکریز در خط مقدم
(در جریان عملیات) با عقب‌نشینی نیروها از غرب دجله، نبرد در شرق آن ادامه یافت. تأکید عراق ورود به روی جاده خندق بود که موفق نشد. در این شرایط، جهاد اصفهان تنها با ابتکار عمل، کار خود را در این محور دنبال می‌کرد.
عبور دستگاه‌های سنگین به خطی که قرار بود لشکر ۱۷ علی بن ابیطالب (ع) عمل کند، کاری بس دشوار بود و در نهایت به‌وسیله یک یدک‌کش، یکی دیگر از لودرها را تا نزدیک دژ کنار دجله رساندند.حسین نوری، مسئول عملیات مهندسی جهاد اصفهان، در مورد اقدامات مهندسی روز اول و دوم عملیات اظهار داشت:
روز اول عملیات، یک لودر را به نقطه‌ای منتقل کردیم که قرار شد خاکریزی را در کنار جاده آسفالته‌ای بزنیم که به دجله وصل می‌شد. هماهنگی‌های لازم با مهندسی لشکر ۱۷ علی بن ابیطالب (ع) انجام گرفت و نزدیک دشمن پیاده شدیم.
اولین کارمان این بود که دنبال دستگاه بگردیم، چون واقعاً مسیر آبی خیلی طولانی بود و تنها یک لودر آورده بودیم. ۱۰۰ متر جلوتر یک لودر پیدا کردیم که خیلی آسیب‌دیده بود و قابل‌استفاده نبود و مجبور شدیم با همان لودر خودمان از کنار آسفالت، خاکریز احداث کنیم. کمی که کارکردیم، گازوئیل لودر تمام شد و در همان اطراف گازوئیل پیدا کردیم و تا شب خاکریز را ادامه دادیم.
شب دید دشمن بیشتر بود و فاصله ما با دشمن کمتر شده بود. فرمانده محور لشکر ۱۷ علی بن ابیطالب (ع) اتمام این خاکریز را مهم می‌دانست و از ما خواست در زیر آتش دشمن، در فاصله نزدیک به دشمن خاکریز بزنیم.
شبانه دو دستگاه بلدوزر به‌وسیله یک سطحه به آن محور منتقل کردیم تا بتوانیم قبل از سپیده صبح، آن خاکریز را تمام کنیم. برای شروع کار ابتدا باید یک دژ را می‌شکافتیم. چند شهید افتاده بودند و آن‌ها را کنار دژ گذاشتیم که دستگاه روی آن‌ها نرود. وقتی دژ را می‌شکافتیم، فاصله ما با عراقی‌ها خیلی نزدیک بود و مدام خمپاره ۶۰ می‌زدند و به‌سختی دژ را شکافتیم و رفتیم آن‌طرف دژ و شروع کردیم.
یک لودر هم پشت سر ما ارتفاع خاکریزها را بلند می‌کرد. یکی از بسیجی‌ها، یکی از تانک‌های دشمن را با آرپی‌جی زد و آن را از کار انداخت و تا صبح خاکریز را احداث کردیم. در این محور یک ترکش به سر یکی از جهادگران اصابت کرد و شهید شد.
روز دوم عملیات، باید یک خاکریز در جناح راست منطقه عملیاتی علی بن ابیطالب (ع) احداث می‌کردیم. سه دستگاه بلدوزر از جهاد نجف‌آباد، مأمور به جهاد اصفهان شدند تا دستگاه‌های ما برسند. در همان شرایط مسئول مهندسی لشکر ۱۷ علی بن ابیطالب (ع) از فرمانده محور جهاد اصفهان خواست، یک خاکریز دوجداره تا دجله احداث کنیم و حدود ۴۰۰ متر کار کردیم، اما تانک‌های دشمن به خاکریز نزدیک شدند و با چراغ روشن دنبال بلدوزرها بودند.
همان‌طور که یکی از لودرها روی خاکریز خاک می‌ریخت، یک گلوله تانک به آن اصابت کرد و راننده شهید شد. از آنجا که محل کار جهاد اصفهان نزدیک دجله بود، دستگاه‌ها در تیررس بودند و به‌محض روشن شدن هوا برگشتیم.
حسین خرازی، فرمانده لشکر ۱۴ امام حسین (ع)، دستور داد خاکریز تا دجله ادامه یابد و با سه دستگاه بلدوزر و لودر، خاکریز را عمود بر دجله ادامه دادیم. احتمال نفوذ دشمن از دجله زیاد بود و نگران بودیم پلی روی دجله بزنند و وارد این منطقه شوند. اگر صدای موتور بلدوزرها، کم و زیاد می‌شد، دشمن محل دستگاه را شناسایی می‌کرد و به‌هیچ‌وجه دستگاه را متوقف نکردیم.
باوجود آتش شدید دشمن، تا صبح کارکردیم و اذان صبح خاکریز عمود بر دجله تمام شد و خاکریز به‌موازات دجله تا محور تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم (ع) ادامه یافت.
حفر کانال زیر آتش سنگین دشمن
یکی از مأموریت‌های قرارگاه کربلا احداث یک کانال در کنار جاده خندق بود که گردان مهندسی جهاد اصفهان این کانال را با انتقال یک دستگاه سنگین نهرکن، در شرایط سخت آتش دشمن به اتمام رساند. اگرچه هنوز جاده خندق به خشکی جزیره شمالی وصل نشده بود و تردد تا ابتدای این جاده همچنان با قایق انجام می‌گرفت، اما این کانال از جایی شروع شد که نیروها در دیدمستقیم عراقی‌ها قرار داشتند.
میزان حساسیت دشمن به محل حفر کانال به حدی رسید که جهادگران قادر به کار نبودند و برای یک ساعت در داخل همان کانال پناه گرفتند. این کانال محل تردد نیروها برای ورود به خط مقدم به‌حساب می‌آمد و دشمن اجازه نمی‌داد کانال کامل شود. جهاد مازندران برای سرعت بخشیدن به کار، پوشش سقف آن را به‌وسیله تراورس به عهده گرفتند و با قرار دادن تراورس هایی که از قبل وارد این منطقه کرده بودند، سقف این کانال را پوشاندند تا نیروها هنگام تردد در امان بمانند.
برای تردد رزمندگان، چاره‌ای جز ادامه این کانال نبود و رزمنده‌ها می‌توانستند از داخل آن در مقابل بمباران دشمن از خودشان دفاع کنند. پس از عقب‌نشینی یگان‌ها از شرق دجله، کلیه واحدهای جهاد به جزیره مجنون برگشتند و مهیای کارهای مهندسی پس از عملیات شدند.
منبع:
محمود زاده، نصرت‌الله، خاکریزهای خط مقدم (جلد دوم)، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول ۱۴۰۱، صفحات ۱۳۹، ۱۴۰، ۱۴۱، ۱۵۸، ۱۵۹
انتهای پیام
ثبت دیدگاه